هدف از این تحقیق، بررسی پارچه رنگ شده از کوه خواجه، محوطه باستانی در منطقه سیستان در جنوب شرقی ایران است. این پارچه که قدمت آن به دوره اشکانی می رسد (قرن سوم پیش از میلاد تا قرن سوم پس از میلاد) به دلیل داشتن الیاف رنگ آمیزی به رنگ قرمز و آبی کمیاب است. ترکیبی از کروماتوگرافی مایع-طیفسنجی جرمی (LC-MS)، میکرو اسپکتروفتومتری، و میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به طیفسنج پرتو ایکس پراکنده انرژی (SEM-EDS) برای بررسی مورفولوژی الیاف، رنگها و مواد رنگزا استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در تولید نخ های رنگ شده از الیاف پشم استفاده شده است. با استفاده از میکرو اسپکتروفتومتری، الیاف منفرد را می توان مطالعه کرد و شناسایی اولیه رنگ از طریق ثبت طیف عبوری در ابعاد میکروسکوپی امکان پذیر شد. طیفهای ثبتشده نشان میدهد که نیل و مادر به ترتیب برای رنگآمیزی الیاف آبی و قرمز استفاده شدهاند. تجزیه و تحلیل LC-MS این یافته ها را تأیید کرد و وجود آلیزارین، پورپورین و مونجیستین را در رنگ های قرمز و ایندیگوتین در رنگ های آبی را نشان داد. ارزیابی الیاف با SEM-EDS از امکان استفاده از الیاف غیرمرده در نخ آبی و گچ به عنوان پیش درمان در رنگرزی الیاف قرمز پشتیبانی می کند. این نتایج نشان دهنده استفاده از رنگرزی جنون و نیل در دوران اشکانیان در این منطقه مهم جنوب شرقی ایران است که در مورد تاریخ نساجی آن کاوش های محدودی انجام شده است. این یافته ها به درک جامع تری از تاریخچه رنگرزی در ایران کمک می کند.
برای دیدن مقاله کامل می توانید به سایت Journal of Archaeological Science: Reports مراجعه فرمایید.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2352409X23004637
